W piątek 20 maja 2016 roku w godzinach popołudniowych pojawiły się pierwsze zgłoszenia o martwych pszczołach. Po weekendzie na policję zgłosiło się jeszcze kilkunastu pszczelarzy, których pasieki zostały zdziesiątkowane. Szacuje się, że pomór pszczół w gminie Chodecz pod Włocławkiem (w Cettach, Łaniętach, Strzygach i Chodczu) dotknął blisko 200 pszczelich rodzin.

W poniedziałek 23 maja powołano komisję, która ma zbadać powody zaistniałej sytuacji. Najbardziej prawdopodobną przyczyną wydaje się niewłaściwie zastosowanie środków ochrony roślin. Poszkodowani rolnicy twierdzą, że albo ktoś wykorzystał zakazane substancje albo oprysk wykonał o nieodpowiedniej porze, kiedy pszczoły są aktywne.

Wszystkie poszkodowane pasieki znajdują się w odległości około 10 kilometrów od siebie, więc ustalenie sprawcy wydaje się wykonalne. Problem może stanowić czas, gdyż inspektorzy zabrali się do kontroli po upływie 3 dób, a wtedy większość środków jest już nie do wykrycia.

„Albert Einstein: „Jeśli z Ziemi zniknie pszczoła, człowiekowi pozostaną tylko cztery lata życia; nie ma więcej pszczół, nie ma więcej zapylania, nie ma więcej roślin, nie ma więcej zwierząt, nie ma więcej ludzi…”.

Czynniki wskazywane jako przyczyny umierania pszczół

Zespół masowego ginięcia pszczoły miodnej (Colony Collapse Disorder, skrót CCD) – zespół chorobowy, który powoduje masowe wymieranie owadów w koloniach pszczoły miodnej. Zjawisko obserwowane od 2003 roku na terenie Ameryki Północnej oraz Europy.

Przyczyny umierania pszczół

Neonikotynoidy

Są to związki chemiczne klasyfikowane jako neuroaktywne insektycydy, chemicznie spokrewnione z nikotyną. Rozwój tej kategorii insektycydów rozpoczął się w latach osiemdziesiątych dwudziestego wieku w laboratoriach firmy Shell, a w latach dziewięćdziesiątych pracę na nimi zaczęła firma Bayer. Początkowo rezultaty prac były bardzo obiecujące, okazało się, że neonikotynoidy są dużo mniej toksyczne dla ssaków niż popularne w tamtym okresie związki organofosforanów i karbaminianów. Najbardziej popularnym w tej chwili na świecie insektycydem jest Imidakloprid, który działa na układ nerwowy owadów powodując ich paraliż i śmierć.

Najnowsze badania pokazują, że nadmierne używanie insektycydów, zwłaszcza neonikotynoidów może mieć związek z masowym wymieraniem pszczół jakie obserwujemy od 2006 roku. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (European Food Safety Authority) poinformował, że znaleziono możliwe powiązanie pomiędzy masowym wymieraniem pszczół, a stosowaniem neonikotynoidów.

Choroby i pasożyty

Pszczoły padają również ofiarą chorób, takich jak: nosemoza czy warroza. Ta druga jest najgroźniejszą chorobą pszczół w Polsce oraz prawie na cały świecie. Jej przyczyną jest Varroa destructor – pasożyt atakujący owady. Obecnie istnieją sposoby całkowitego wyleczenia, ale choroba szybko się przenosi i często wyleczona pasiek zostaje zakażona ponownie.

Pszczelarze stosują często domowe sposoby walki z warrozą, aby oszczędzić owady od środków chemicznych. Popularnym sposobem walki z tym pasożytem jest na przykład cukier puder, który utrudnia warrozie poruszanie się po żywicielu. Jeszcze jednym pozytywnym efektem jego stosowania jest to, że posypane nim owady próbują się oczyścić z proszku i jednocześnie zrzucają z siebie pasożyty. Popularne są również roztwory kwasów: mlekowego, mrówkowego oraz szczawiowego. Sprawdza się również zastosowanie dymu ze spalania mięty pieprzowej czy huby drzewnej.

Nosemoza to choroba wywoływana pierwotnie przez sporowca pszczelego (Nosema apis), a obecnie również przez przybyłego z Azji Nosema ceranae. Te pasożytnicze pierwotniaki zakłócają pracę układu trawiennego pszczół i doprowadzają do ich śmierci.

Izraelski wirus ostrego paraliżu pszczół

IAPV  ( Israel Acute Bee Paralysis Virus ) został po raz pierwszy wykryty w 2004 roku u pszczół z Izraela. Wirus powoduje śmierć dorosłych osobników, które opuszczają ule i nie wracają do nich. Często pszczoły mają objawy paraliżu i drżenie skrzydeł. W ulu pozostaje matka z niewielką liczbą pszczół, które prawie zawsze nie są w stanie przeżyć. Początkowo wirus był wymieniany jako jedna z głównych przyczyn CCD, ale późniejsze badania wykazały, że to raczej wskaźnik zakażenia, a nie jego przyczyna.

Pszczelarstwo migracyjne

Zespół masowego ginięcia pszczoły miodnej jest najbardziej rozpowszechniony w USA i Kanadzie. Naukowcy uważają, że jedną z jego przyczyn jest masowe „wypożyczanie” pszczół na plantacje. Owady są przewożone tysiące kilometrów w zamkniętych ulach i mają często kontakt z innymi rodzinami, które mogą być zarażone.